Internetinu hefur verið hampað sem einni merkustu uppfinningu allra tíma og skákað hlutum eins og símanum, sjónvarpinu, bílnum og flugvélinni. Internetið hefur nefnilega þann merkilega eiginleika að geta verið allt fyrir alla og það er ekki auðvelt afrek. Þetta þýðir að sjálfsögðu að þangað getur fólk sótt allt sem það vill og telur sig þarfnast og því getur það auðveldlega talið sér trú um að ekki sé þörf á neinu fleiru því netið er nánast ótæmandi.
Mikil vakning hefur verið á öllu sem tengist netnotkun að undanförnu. Mikið hefur, til dæmis, verið fjallað um siðferði á netinu og foreldrar verið hvattir til þess að fylgjast nánar með börnunum sínum og því sem þau gera á netinu. Þessi mikla tækninýjung, sem gjörbylt hefur samfélaginu á stuttum tíma, hefur nefnilega sínar skuggahliðar. Í hinu andlitslausa samfélagi internetsins leynast ótal gildrur og illmenni og er því afar mikilvægt að vara yngstu kynslóðina við og kenna þeim rétt handtök. En það eru ekki eingöngu illmennin og gildrurnar sem ber að varast heldur er á internetinu einnig um aðra og jafnvel stærri vá að ræða. Ofnotkun á internetinu eða Netfíkn hefur gert vart við sig í auknum mæli og stráfellir fólk um allan heim. Hóflegar tölur benda til þess að af þeim sem nota internetið reglulega, muni um 10% ánetjast notkuninni. Samkvæmt nýjustu tölum hagstofunnar þýðir þetta að búast má við að um 26.000 íslendingar eigi á hættu að ánetjast netnotkun. Þróun netfíknar er einnig ískyggilega hröð og hraðari en með aðrar viðurkenndari fíknir, en um 86% ánetjast netinu á fyrsta ári.
Á síðustu árum hafa ótal rannsóknir verið framkvæmdar til þess að skilja netið betur og kanna hvort notkun þess sé jafn æskileg og talið hefur verið. Þessar rannsóknir hafa sýnt að almennt er netið ansi langt frá því að vera eins gott og það virðist. Meðal þess sem haldið hefur verið fram um netið, er að það sé afbragðs námstæki og er því beinlínis farið að setja kröfu á börn að þau eignist og noti tölvur í skólum. Rannsóknir hafa aftur á móti sýnt fram á að í raun eykur netið ekki kunnáttu eða þekkingu heldur truflar kennslu og gerir börn eirðarlaus við nám. Nýleg dönsk rannsókn sýndi að 10% skólabarna í 8-10 bekk eiga í vandræðum með nám vegna tölvunotkunar sinnar.
Hér á Íslandi hömpum við því oft að við séum ein tæknivæddasta þjóð veraldar. Tölvur eru til á flestum heimilum landsins, oft í hverju herbergi, og sömuleiðis háhraða internettengingar. Tölvukennsla hefst oft í leikskólum og í menntaskólum er það orðin algeng krafa að unglingar beinlínis þurfi að hafa tölvur til að sinna náminu. En samhliða þessari aukningu á tölvum hefur einnig aukist að krakkar missi stjórn á tölvunotkun sinni og foreldrar þurfi að leita aðstoðar fyrir þau.
Skóli og vinna gera miklar kröfur til fólks og geta því bæði verið erfið og leiðigjörn, þá er auðvelt að láta glepjast af gylliboðum tölvunnar. Tölvan er mikill tímaþjófur og fyrr en varir er fólk farið að verja tugum klukkustunda á viku fyrir framan skjáinn. Þessi mikli tími krefst þess að eitthvað víki úr lífinu og þá er það yfirleitt tími með vinum og fjölskyldu sem fær fyrst að fjúka. Þegar byrjað er að fórna hlutum fyrir tölvuna, vindur notkunin hratt upp á sig og með auknum tíma þarf að færa fleiri fórnir. Ekki er óalgengt að hitta eða heyra um fólk sem eyðir meira en 50 klukkustundum fyrir framan tölvuna og í ýktustu dæmunum ver fólk rúmlega 100 tímum þar. Þegar svo er komið er fólk búið að færa ótal fórnir fyrir notkunina og á því oft mjög erfitt með að hætta. Það hefur brennt svo margar brýr að baki sér og misst svo mikið af félagsfærni sinni að það hreinlega kann ekki að taka upp þráðinn þar sem frá var horfið.
Afar mikilvægt er að fólk verði meðvitað um þennan vanda og passi sig og sína nánustu. Fylgist endilega með því hvað þið og börnin ykkar eruð að gera á netinu en fylgist einnig með hve miklum tíma þið verjið þar. Þegar 38 stundir eða meir hverfa fyrir framan tölvuskjá án þess að það sé vinnutengt eða tölvunotkunin er á kostnað annarra hluta í lífinu eins og vina, skóla eða áhugamála er mikilvægt að líta aðeins á forgangsröðunina og breyta til. Leggið til dæmis stund á útivist og hreyfingu og hvetjið börnin ykkar til að gera slíkt hið sama. Það getur verið gott og mikilvægt í nútíma samfélagi að kunna á og nota tölvur en öllu þarf að stilla í hóf.
Eyjólfur Örn Jónsson
Sálfræðingur
- Hafa samband
