„Barn lærir það sem fyrir því er haft“, segir máltækið. Heiðarleiki og óheiðarleiki, lygi eða fals eru m.a. siðferðihugtök sem barnið lærir af umhverfinu. Standi foreldrar barnið sitt að lygum er það eðlilega áhyggjufullt.
Börn á aldrinum 4-5 ára hafa yndi af því að hlusta á sögur og skálda sjálf heilu sögurnar sem eiga sér hvergi stoð í raunveruleikanum. Börn á þessum aldri eru oft með óljósar hugmyndir um hvað er raunverulegt og hvað ekki. Það er mjög vafasamt að flokka þessa sögugerð undir lygar, miklu frekar eru þær dæmi um óbeislað hugarflug.
Eldra barn eða unglingur gæti logið í eigingjörnum tilgangi t.d. til að forðast skyldustarf eða til að þurfa ekki að taka afleiðingum af gjörðum sínum. Foreldrar ættu að bregðast við hverju og einu tilviki með því að tala við barnið og brýna fyrir því mikilvægi heiðarleika, sannleika og trausts.
Sumir unglingar uppgötva að þægilegt getur verið að grípa til lyginnar viss tækifæri, eins og t.d. til að særa ekki kærustu eða kærasta með því að segja raunverulegu ástæðuna fyrir sambandssliti. Aðrir unglingar ljúga (oft að foreldrum) til að vernda einkalíf sitt eða til að finnast þeir vera aðskildir frá foreldrum sínum og sjálfstæðir.
Stundum geta lygar gefið vísbendingar um geðræn eða tilfinningaleg vandamál. Börn sem þekkja muninn á lygi og sannleika, segja engu að síður flóknar skröksögur sem geta verið mjög trúverðugar. Börn og unglingar sem segja slíkar sögur fá gjarnan mikla athygli út á þessar sögur.
Jafnvel ábyrgðarfullir unglingar og börn flækjast í net endurtekinna lyga. Þeim finnst lygin auðveldasta leiðin til að kljást við kröfur foreldra, kennara og vina. Þessi börn eru ekki að reyna að vera vond eða illgjörn en oft reynist þeim það ofviða að komast út úr vítahring lyginnar.
Sumir unglingar nota lygar reglulega til að fela önnur alvarleg vandamál. Til dæmis mun unglingur sem á við fíkniefnavandamál að etja ljúga sí og æ hvar hann hafi dvalið, með hverjum að gera hvað og í hvað peningarnir hans fara.
Hvað á gera ef barn eða unglingur lýgur?
Foreldrar eru mikilvægustu fyrirmyndir barna sinna. Þegar barn eða unglingur lýgur ættu foreldrar að taka sér tíma til að setjast niður og ræða um:
· Muninn á milli raunveruleika og ímyndunar, lyga og sannleika
· Mikilvægi þess að vera heiðarlegur heima og annars staðar
· Aðra valkosti en lygar
Ef barn eða unglingur kemur sér upp endurteknu og alvarlegu lygamynstri, gæti verið nauðsynlegt að fá hjálp frá fagmanneskju. Mat frá klínískum barnasálfræðingi eða barna- og unglingageðlækni gæti hjálpað barni og foreldrum til að skilja ástæðurnar fyrir lygunum og bent þeim á úrræði.
